qo‘yib qiynashadi-ku, xuddi o‘sha yosh boladay nima qilishni bilmay achchig‘lanaman. Yetib keldik. Avtobus katta yo‘lda to‘xtadi. Ichkariga bir kilometr piyoda kirish kerak. Hamma oldinlab ketdi. Oxirida kelyapman. Yarim yo‘lda bir to‘da bola to‘xtab turibdi. Sezdim, meni kutishyapti. Yaqinlashdim. Yana Salimning o‘zi gap boshladi:
-Ey, o‘g‘ilbolachasiga gaplashamiz. O‘g‘il bolasan-a?
-Isbot kerakmi?
-Ko‘p gapirishni yoqtirmayman. Hammang chekkaga chiq.
Shunday dedi-da, lash-lushlarini bir chekkaga uloqtirib menga yuzlandi. Men ham hozirlik ko‘rib oldim. Xo‘rozlarday davra aylana boshladik. Birinchi bo‘lib qo‘l ko‘tarmoqchi emasdim–axir men qo‘rqqanim yo‘q-ku! Yon atrofdagilar Chingizni olqishlar edi.
Yana o‘sha holat–qo‘qqisdan hujumga o‘tdi. O‘zimni olib qochishga baribir ulgurolmadim: bu safar og‘riqni biqin tatib ko‘rdi. Atrofdan:“Ur uni, Chingizxon!”,“Ayama!”degan hayqiriqlar eshitila boshladi. Shu payt Nodar Dumbadzening o‘zim yaxshi ko‘radigan“Hellados”hikoyasidagi mushtlashuv voqeasi yarq etib xayolimdan o‘tdi. Men Jamolga o‘xshab jimgina kaltak yeb ketavermayman, dedim o‘zimga o‘zim.
Kaltak yeganingdan keyin kallang tuzukroq ishlar ekan. Mushtim uning chakagi bilan tanishdi. O‘zimning yuzimda ham muhrlar paydo bo‘lganini sezib turardim. Oxiri ikkovimiz ham charchadik, lekin“jang”ni to‘xtatishni istamasdik. Bir o‘ng‘ay vaziyat tug‘ilib qoldi: qosh-qovog‘i aralash musht tushirdim. Ko‘zidan o‘t chiqib ketdi, shekilli, ingrab yubordi. Men esa g‘alabadan sarmast bo‘lib kutib turdim. Endi etak-xaltalarni olgani engashganimni bilaman: o‘ng biqinimga tuzukkina tepki kelib tushdi.“Nomard!”deb baqirdim beixtiyor. Biqinimni changallagancha, cho‘kkalab qoldim. Lekin bu men o‘ylaganchalik Chingiz emas, chekkadagi tomoshabinlardan biri–taqirbosh pakana edi. U qoyil qildimmi, deganday Salimga ishshayib qarab turardi. Salim yugurib keldi-da taqirboshni tarsaki bilan“siyladi”. U ho‘ngragancha nari ketdi.
-Olishamiz. Marosim hali tugamadi,–burungi shashtidan tushib dedi Chingizxon.
-Mayli,–dedim men ham.
Yana mushtlashishga tushib ketdik. Atrofdagilar muhim bir qarorni kutayotgandek jim turardi. Ularga qarab qolibmanmi, yuzimga bexos musht tushdi. Eng yomon ko‘rganim–urishayotgan paytingda burun qonashi. Shunday bo‘ldi. Tutaqib ketdim. Salim esa xuddi menga rahmi kelgandek tikilib turdi-da, narsalarini yig‘ishtirishga tushdi.
-Yo‘q, urishamiz,–dedim men.
-Mayli, ixtiyoring. Lekin boshqa safar. Bunday holatda mushtlashmayman,–deb o‘rtoqlari yoniga ketdi. Aslida, ikkalamiz ham ortiq urishishni istamasdik. Burun qonashiga ham e’tibor bermay lash-lushlarimni oldim. Bolalar allaqachon oldinlab ketgan, Salimni maqtashayotgani elas-elas eshitilib turardi. Lekin bu jangdan men ham xursand edim–avtobusdagi alamimga malham qo‘yib olgandim. Kiyimlarim chang-tuproq, yuz-ko‘zim bir ahvol ketyapman. Litseyga yaqinlashib qoldim. O‘quv binosi yotoqxonadan xiyla uzoq. Allaqachon kech kirgan. Yotoqxona hovlisida katta-kichik chiroqlarning ayqash nurlari, daraxtlarning uch-to‘rt tomonga ketgan soyalari ko‘zga tashlanadi. Xuddi kontsert zallaridagidek. Bolalarning aksariyati janjaldan xabardor, kichik sinfdagilar bir-birini nuqib menga ishora qiladi.
Yuz-qo‘limni yuvishim kerak edi. Kran oldiga bordim. Bizda artezian suvi oqadigan bunday kranlarni to‘g‘ridan to‘g‘ri“artizon”deb qo‘ya qolishadi. Xullas, yuvina boshladim. Kimningdir kelganini payqadim. Qarasam, Dildora. Kutib turibdi deb o‘ylab yo‘l bo‘shatdim.
-Voy, chakkangizga nima qildi, qon-ku!
-Hech nima qilmaydi, yiqilib tushdim.
-Hozir, to‘xtab turing.
Birozdan keyin ro‘molcha olib yugurib keldi:
-Namlab bosing, og‘riqni oladi.
Bunaqangi mehribonchilikni kutmaganim uchunmi, nima qilishni bilmay dovdirab qoldim. Ro‘molchani olayotib qo‘lim uning nozik barmoqlariga tegib ketdi. Hayajondan tutila-tutila“Rahmat”deyishgagina qudrat topdim o‘zimda. Dildora yugurib xonasiga qaytib ketdi.
Yotoqqa kirdim: sinfdoshlarim hayrat bilan jim qarab turishibdi. Men ham indamadim.
Shu kuni shirin xayollarga berilib, shiftga termilib tun o‘tkazdim. Nima sababdan menga ro‘molcha berib mehribonchilik ko‘rsatdi ekan yo uyam meni yoqtirib qoldimikan?.. Shunday bo‘lsa kerak. Ertaga ro‘molchani qaytarib berish bahonasi bilan yana gaplashaman...
***
-Tur, haliyam yotibsanmi, oshqovoq!
Tepamda ola kaltagini, o‘z ta’biri bilan aytganda“shaytonkaltagi”ni ko‘tarib bosh tarbiyachi O‘tkir domla turardi. Hali bu tayoqning zarbini tatib ko‘rmagan bo‘lsam-da, u haqdagi bir-biridan dahshatli afsonalarni eshitishga ulgurgandim. Dik etib o‘rnimdan turdim.
Mashq, yuvin-taran, ertalabki nonushta. Yana dalaga.
Choshgohgacha dala shabnam ichida cho‘milib yotadi. Paxtaning har bir nafis tolasida zarrin quyoshchalar milt-milt etadi. Sham ko‘tarilmaguncha dalaga kirish yo‘q. Bir soat uyoq-buyoqni tomosha qilamiz. Ajriq, yantoq, sovun o‘t va har tusdagi qiyoqlar makon qurgan qumtepalar tomonga qarab ketaman. Nima deysiz? Qizlar shiyponda, o‘choqboshida. Bo‘lmasa allaqachon Dildoraning oldiga borgan bo‘lardim...
Qumtepada o‘tiribman. Chumolilar. Ayrimlari shunchaki uyoqdan-buyoqqa yuradi, ayrimlari bisotini–mayda don-dun, cho‘plarni oftobshuvoqqa yoyadi. Bir tomonda qoralari, bir tomonda sariq-qizil tusdagilari. Kichkinaligimda tengqurlar bilan birga shularniyam urishtirardik. Bittamiz u tomon, bittamiz bu tomon...
Quyosh asta ko‘tarilib, kun qiziy boshlaydi. Paykalga oralaymiz, terim boshlanadi. Bir-ikkita qiz o‘z yigitlari bilan chetroqda teryapti. Men ham belni mahkam bog‘lab, Dildoraning oldiga jo‘nadim.
-Hormang, Dildora,–dedim yaqin kelgach.
-Salomat bo‘ling.
Yonidagi ikki o‘rtog‘i“Mayli, bizga yetib olarsan, kech qolma”, deya kulib-kulib oldinlab ketdi.
-Tushungan qizlar ekan,–dedim nima gap gapirishni bilmay.
-Chakkangiz og‘rimayaptimi?–ma’yus tortib dedi Dildora.
-Yo‘q, rahmat. Ro‘molchangizni qo‘yganim zahoti og‘rishi esidan chiqib qoldi.
-Sizga, olavering. Chakkangiz og‘riganda kerak bo‘ladi.
-Iye, har kuni chakkam og‘rimaydi. Og‘riqqa qo‘shilib es-hushim ham uchib ketmasa bo‘ldi.
Dildoraning yuzlari lov-lov yondi, kipriklari pir-pir uchdi. Yupqa lablari juftlanib menga nimadir demoqchi, e’tiroz bildirmoqchiday bo‘ldi-yu, indamadi. Shu payt qizlarni chaqirib qolishdi. O‘choqboshida ish bor, shekilli.
Yolg‘iz qoldim. Ovozim yaxshi deb aytolmayman-u, lekin hirgoyi qilib turaman. Ayniqsa, ishlaganda. Charchaganimni, zerikkanimni sezmaslik uchun. Ashulani baralla qo‘yib paxta terayotgandim, kimdir nomimni aytib chaqirdi. O‘girildim, Salim kelayotgan edi. Kechagi olishuv Salimda anchagina“chizgilar”qoldirgan ekan, lekin menikiyam undan kam emas.
-Yur, gaplashadigan gap bor,–yarim dag‘dag‘a ohangida so‘z boshladi egardan tushmagan Chingizxon.
-So‘yla, eshityapman.
-Bu yer to‘g‘ri kelmaydi, xoliroq yerda gaplashamiz.
-Birov eshitib qoladi deb o‘ylayapsanmi, siringni ochaver, birovga aytmayman,–hazillashgan bo‘ldim.
-To‘g‘ri, bu gap oramizda qolishi kerak.
Narigi bo‘lakning bir burchiga bordik. Zirk jingillari orasiga yashirinib olib, goh-goh